İZNİK YEŞİL CAMİ

İznik’te inşa edilen yapının önemi mimarı bilinen ilk Osmanlı yapısı olmasıdır. 1378 – 1391 yılları arasında Hacı Musa tarafından yapılmış olan camiinin banisi Çandarlı Halil Paşa’dır. Erken Osmanlı mimarisinin en önemli eserlerinden olan yapı günümüze eşsiz çinileri ile miras kalmıştır.

Mimari Özellikleri

Camii kare plan şemasına sahiptir. İki mermer sütunla ayrılan 3 gözlü son cemaat yeri bulunmaktadır. Sütunlar yuvarlak kemerler ile birbirine bağlanmış olup, kesme taştan inşa edilmiştir. Üzerleri ise sekizgen kasnağa oturan kubbeler ile örtülmüştür. Bu bölümde Bizans esintilerinin izleri görünmesiyle birlikte erken Osmanlı mimarisini oluşumuna da zemin hazırlamaktadır.Camiiye giriş son cemaat yerinin ortasından sağlanmış, mermer profilli söveler ile yapılmış olan kapının üzerinde bir de Arapça kitabesi bulunmaktadır. Bu kitabede ‘’Bu mescidin yapılmasını ulema ve vüzeranın meliki olan Halil Paşa kabri nurlansın yedi yüz seksen senesinde emretmiştir. Tamamlanması ise yedi yüz doksan dört senedinde gerçekleşmiştir.

 Yapan Hacı Musa’’ yazmaktadır.Caminin harim bölümüne açılan ve kenarlarında birer kum saati motifi bulunan sütunlu kapı kemeri mermerden yapılmış olup, bu iki mermer arasında sülüs hat ile yazılmış ikinci bir kitabe yerleştirilmiştir. Bu kitabede ‘’Cenab-ı Hakka ham dolsun, bu şerefli imareti sırf rızai ilahiyi tahsil maksadıyla büyük melik şehabüddünya veddin merhum Orhan Bey oğlu Murad Bey zamanında ve millet ve dinin hayırlı evladı Cendereli Ali oğlu Halil yedi yüz seksen tarihinde inşa ve imar ettirmiştir.'’ notu düşülmüştür.Tek kubbeli camiilerde iç mekanı genişletmeyi amaçlayan ilk örneklerden sayılan eser, mihrap önü kubbeli olarak inşa edilmiştir. Kubbe sekizgen kasnak üzerine, dilimli bir şekilde yerleştirilmiştir. 

Tam bir yarım küreyi oluşturmaktadır. Yapının harim bölümü mihraba paralel 3 sahınlıktan oluşmaktadır. Camiinin aydınlanması ise duvarların üstünde dört altında on pencere ve kubbe kasnağınada dört pencere açıklığı bulunmaktadır.Mihrap mermerden yapılmıştır ve çok iyi bir işçilik göstermektedir. İstiridye kabuğu motifleri, zencerek motifleri görülürken mihrap nişinin ortasına da yıldızlardan oluşan bir madalyon yapılmıştır. Yapıya ismini veren minaresi oldukça önemlidir. Çini süslemeleriyle tek başına bir şaheseri andıran minare, mekanın kuzeybatısında bulunmaktadır. Kare kaide üzerinde yükselen minare çokgen prizma olarak başlar ve yuvarlak gövdeli olarak devam ettiği görülür. 

Tek şerefesi bulunmaktadır, üzeri ise külahla bitirilmiştir. Gövde bir sıra stalaktitli mermer, yarı altıgen şekillerle süslenmiş, minarenin bilezik kısmı ise taş süslemeleri arasında firuze ve lacivert çiniler yerleştirilmiştir. Bu çinilerin ortasında ise altı köşeli yıldızlar bulunmaktadır. Minare zikzak, zencerek motifleri ve altıgen geçmeler ile adından çok söz ettirecek şekilde süslenmiştir.Yapı bugüne kadar pek çok kez onarım geçirmiştir. 1969 yılında yapılan restorasyon çalışmalarında minarenin çinileri ne yazık ki sökülmüş ve yeniden inşa edilmiştir. Yapı orijinalliğini yitirse de bugün hala İznik’in sembolü olarak kabul edilmektedir.